“Bron van troost en oase van rust in het hart van een moderne stad”. Dit statement is synoniem voor de kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood.
Maria kent tientallen namen. ‘Ter nood’ wil zeggen dat Maria er voor jou is als de nood aan de man (v/m) is.
De ‘Kapel O.L.V. ter Nood’ in Tilburg, in 1964 ontworpen door architect Jos Schijvens (1908-1966), is een opmerkelijk monument met een rijke geschiedenis.
Oorlogsbelofte gefinancierd door de Tilburgse gemeenschap
In 1942, tijdens de Tweede wereldoorlog, namen 2 vooraanstaande Tilburgers, Jan Bergmans en Alphonsus Janssens, het plan op een Mariakapel te bouwen in een van de hoofdstraten van Tilburg als de stad gespaard zou blijven van het oorlogsgeweld. De bouw van de kapel werd mogelijk dankzij de vrijgevigheid van de Tilburgse bevolking. Vlak vóór de bevrijding van Tilburg in het najaar van 1944 werd het Gilde O.L. Vrouw ter Nood opgericht en riepen Bergmans en Janssens de Tilburgers op, via een actie van het weekblad “Rooms Leven”, geld te doneren voor de bouw van een kapel. Giften werden ingezameld om dit eerbetoon aan omgekomen Tilburgs te realiseren.
Binnen de kortste keren haalden de initiatiefnemers 137.000 gulden (= 62.167 euro) op, wat zeker voor die tijd een enorm bedrag was. Naast geld schonken de Tilburgers ook zilveren en gouden sieraden. De inzamelingsactie bracht voldoende middelen op om in 1949 een noodkapel in te richten in een leegstaand pand aan de voormalige Zomerstraat in Tilburg.
Noodkapel aan de Zomerstraat (1949-1964)
Direct na de Tweede Wereldoorlog waren bouwmaterialen schaars. Bovendien was nog geen geschikte locatie voorhanden. Op een binnenplaats aan de Zomerstraat 32 (later gewijzigd in Heuvelstraat 136) tegenover de Hervormde kerk werd een tijdelijke noodkapel ingericht in het voormalige magazijn van Nooteboom Textiel. Dit pand werd door de heer A. Nooteboom beschikbaar gesteld.
Van 1834 tot 1872 huisvestte dit pand een synagoge en tot 1932 was het een schooltje van de Joodse Gemeente.
Vertegenwoordigers van in Tilburg wonende architecten waaronder Ide Bloem (1893-1965), Frans de Beer (1873-1960) en Jos Schijvens (1908-1966) boden aan middels een prijsvraag, kosteloos een ontwerp voor de verbouwing en inrichting van de noodkapel te maken.
In februari 1949 werd uit zes ontwerpen de definitieve keuze bepaald. Het winnende ontwerp ‘Koningin van de Vrede’ was van de hand van Jos Schijvens. De wanden werden beschilderd door Frans Mandos.
De plechtige inzegening van de tijdelijke Kapel vond plaats op 30 april 1949. In 1965 werd het pand afgebroken om plaats te maken voor een flatgebouw en de aanleg van de Schouwburgring.
Een nieuwe Kapel aan de Kapelhof (1964)
Pas in 1961 kon het bestuur van het inmiddels opgerichte Gilde Kapel Onze Lieve Vrouw ter Nood eindelijk zijn belofte definitief inlossen. De definitieve uitvoering moest wachten tot de saneringsoperatie in de oude binnenstad voorbij was. De locatie ligt uiteindelijk in de driehoek Nieuwlandstraat-Heuvelstraat-Oude Markt en tegenover de Heikese kerk.
De opdracht om een ontwerp te maken voor deze nieuwe Mariakapel werd verstrekt aan Jos Schijvens (1908-1966). Dit was mede gebaseerd op de goede relatie met hem n.a.v. de restauratie en inrichting van de nood- kapel aan de Zomerstraat. Bij de aanbesteding op 24 september 1963 was het Tilburgse Aannemingsbedrijf Zeebregts de laagste inschrijver. De totale bouwkosten, exclusief grondkosten, werden geraamd op fl.184.924.
Op 6 juni 1964 werd de Kapel onthuld en op 7 juni werd deze ingezegend door de populaire bisschop mgr. Rinie Bekkers, die tot 1956 pastoor was van de Heikese kerk.
Op de muur in de Kapel staat de volgende tekst:
‘IN HET NAJAAR VAN 1944, TOEN TILBURG IN ANGST
WACHTTE OP DE BEVRIJDING, WERD DEZE KAPEL
AAN MARIA TOEGEZEGD.
TE MIDDEN VAN EEN ZICH VERNIEUWENDE STAD WERD
ZIJ IN 1964 OPGERICHT EN OP 7 JUNI VAN DAT JAAR
DOOR MGR. BEKKERS INGEZEGEND.’
Rijksmonument en Oorlogsmonument
De kapel is een bevrijdingsmonument en sinds 2015 ook Rijksmonument. Het werd geplaatst op de lijst met 89 top monumenten uit de wederopbouwperiode 1959-1965.
